ویژگی‌های منظر فرهنگی عشایر بختیاری و تأثیر آن در ساختار معماری کوچ‌نشینی

بیان مسئله :  منظر فرهنگی، منظر متأثر از فرهنگ و برآمده از تعامل بین انسان و طبیعت در طول زمان است. در این میان، فرهنگ نقش عامل و طبیعت نقش واسطه را بر عهده داشته و منظر فرهنگی محصول این دو است. منظر فرهنگی اقوام ایران بسیار متنوع و گوناگون است؛ به طوری که در مکان‌های جغرافیایی به ظاهر مشابه نیز شاهد تفاوت‌های عمیق و بعضاً متفاوت آنها با یکدیگر هستیم. باید اذعان داشت که عدم توجه به عناصر منظر فرهنگ‌‌ساز در دهه‌های اخیر سبب از بین رفتن برخی از خصوصیات بومی و تخریب منظر فرهنگی عشایر شده‌است. شناسایی این عوامل کمک شایانی به استمرار حیات این میراث غنی و احیای این مناظر می‌کند. در این پژوهش در پی یافتن این تفاوت‌ها و عوامل به وجودآورنده آنها در بین این اقوام و تأثیر آن بر الگوی مسکن و ساختار معماری آنها و به طور خاص، در بین عشایر بختیاری هستیم. سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا گون‌به‌گون شدن فرهنگ سبب شکل‌گیری مناظر فرهنگی متفاوتی می‌شود؟ و اگر چنین است، متغیرهایی که سبب شکل‌گیری فرهنگ عشایر می‌شوند، کدامند و چگونه در معماری آنان نمود پیدا می‌کند؟ هدف :   پژوهش حاضر با تکیه بر مطالعات میدانی، به بررسی مهم‌ترین ویژگی‌های منظر فرهنگی عشایر پرداخته و تأثیر این ویژگی‌ها را بر ساختار معماری آنها در قالب بحث منظر فرهنگی بررسی می‌کند. بنابراین هدف انجام مطالعات معماری عشایری و بررسی شناخت ویژگی‌های منظر فرهنگی آنان، تلاش برای شناسایی و ارایه الگوی منظر فرهنگی برآمده از زندگی عشایری است. روش تحقیق :  پژوهش مبتنی بر روش کیفی و به لحاظ روش‌شناسی بر توصیف و تحلیل متکی است. نتیجه‌گیری :  یافته‌ها مبین آن است که عامل اقلیم، مرتع، کوچ، قرارگاه‌های عشایری، معیشت، مصالح و تکنولوژی ساخت و منابع در دسترس، جایگاه زن، سنت و زبان، تفریح و سرگرمی، مذهب، دین و باورها، رنگ، امنیت و خویشاوندی در ایجاد الگوی منظر فرهنگی عشایر نقش به سزایی دارند. نتایج نشان می‌دهد که عوامل جغرافیایی و اقتصادی بر شکل‌گیری فرم چادر و نحوه قرارگیری آنها، استفاده از مصالح بوم‌آورد و ساخت بناهای مکمل اثرگذار است. عامل باور بر رنگ‌های مورد استفاده، استقرار مطبخ در چادر و جایگاه زنان مؤثر است. عامل مهم نیاز با تشکیل قرارگاه اجتماعی و قرارگیری چادرها به نحوی که دید هر چادر دیگری را تکمیل کند و فضاهای مرتبط با تفریح و سرگرمی مانند «کٌله» بر معماری عشایر تأثیر می‌گذارد.